De digitale bibliotheek overal zichtbaar

De digitale bibliotheek is nog niet in alle vestigingen even goed in beeld. Een oplossing is de QR-code. Hoe zet je die succesvol in? Daarover boog een Fieldlab zich de afgelopen maanden. De uitkomsten helpen om meer bibliotheken met deze digitale mogelijkheden aan de slag te laten gaan.

In dunbevolkte provincies is de digitale bibliotheek een uitkomst: ook voor wie niet makkelijk naar de bibliotheek komt, zijn daar tal van boeken en tijdschriften beschikbaar. Die mogelijkheden zag ook Froukje Stuursma, adviseur bij Biblionet Drenthe. ‘We hebben een reusachtige online Bibliotheek, met bijna veertigduizend e-books, ruim tienduizend luisterboeken en bijna tweehonderd cursussen en trainingen. Veel leden weten echter niet dat ze daar toegang toe hebben.’

Een zichtbaardere digitale bibliotheek was dus een must. Daarvoor zijn QR-codes het uitgelezen middel: ze vormen een gemakkelijke toegangspoort tot online informatie, die sinds de coronacrisis goed ingeburgerd is geraakt.

Overal goede ideeën

Op dat gebied iets ontwikkelen is niet alleen voor Drenthe interessant, realiseerde Stuursma zich. ‘Ook andere bibliotheekorganisaties hebben vast goede ideeën over de inzet van QR-codes. Daarom besloten we er een Fieldlab van te maken: een landelijk innovatieproject waarin we streven naar gezamenlijke doorontwikkeling.’

Tijdens dit project komen ook praktische bezwaren boven tafel. Stuursma: ‘Nu moet je bijvoorbeeld lid zijn van de bibliotheek om digitaal te kunnen lenen. Dat kan afschrikken wanneer je buiten de bibliotheek QR-codes gaat plaatsen, bijvoorbeeld in reclames of bij partners in huis. Verder is er in de bibliotheek altijd een medewerker aanwezig die je kan helpen met het installeren van de app en het downloaden van een e-book. Buiten de bieb is die ondersteuning er niet.’

In Zeeland is men al druk aan het experimenteren met QR-codes. Kartrekker Ricardo Maas van ZB Bibliotheek van Zeeland loopt over van de ideeën. ‘Het liefst zouden we QR-codes overal inzetten: in onze vestigingen, op stations, bij de huisarts, noem maar op. Voor dat eerste hebben we alvast speciale bordjes ontwikkeld die we in de kasten kunnen plaatsen. Wanneer het fysieke boek niet beschikbaar is, kan men altijd het digitale boek lenen.’

Ook nieuwe titels

Een veelgehoorde klacht is dat juist de populairste titels niet in de online Bibliotheek te vinden zijn, omdat die te nieuw zijn. Een misverstand, benadrukt Maas. ‘We hebben hier onderzoek naar laten uitvoeren en dit blijkt niet te kloppen. Neem bijvoorbeeld de genomineerden van de NS Publieksprijs van dit jaar: die zijn bijna allemaal via de digitale bibliotheek te lezen.’

Ook voor grootletterboeken is digitaal lezen een uitkomst: je kunt tenslotte zelf bepalen hoe groot je de letters maakt. In Zeeuwse bibliotheken is de QR-code vanaf nu tevens onderdeel van thematafels en prijkt die op narrowcastingschermen.

Hopelijk verplaatst die beweging zich binnenkort ook naar plekken buiten de bibliotheek, wenst Maas. ‘Bij de huisartsenpost maken we nu al reclame voor het Informatiepunt Digitale Overheid. Hoe mooi zou het zijn als we mensen daar ook kunnen attenderen op het digitale aanbod van de bibliotheek?’

Iedereen eigenaar

Een gratis proefabonnement zou in zo’n situatie perfect zijn om ook niet-leden toegang te geven tot de online Bibliotheek. Daar kleven wel juridische en financiële vraagstukken aan, waar we als sector iets mee moeten weet Stuursma. ‘Gelukkig zijn er alternatieven, bijvoorbeeld in de vorm van de verschillende acties waarbij je tijdelijk gratis titels mag lezen. Zulke wensen worden zeker onderdeel van het adviesrapport dat we aan het einde van het Fieldlab-project opleveren. Daarin gaan we ook in op technische uitdagingen: hoe maak je een QR-code precies? Welke privacyregels zijn er wanneer je wilt achterhalen wie ‘m heeft gescand? Het zou het mooist zijn wanneer bibliotheken centraal bij dit soort zaken kunnen worden gefaciliteerd.’

Stuursma hoopt dat alle partijen in het bibliotheekveld zich eigenaar voelen van dit project. ‘Dit gaat verder dan alleen QR-codes: het gaat ook over de bredere vraag hoe je fysiek en digitaal met elkaar verbindt. Lokaal wordt al volop geëxperimenteerd; laten we dat naar het landelijke trekken. We roepen iedereen op gebruik te maken van de templates voor posters, flyers en insteekbordjes die we beschikbaar stellen via de toolkit op landelijkehuisstijl.nl. Ook kun je je ideeën delen via de landelijke open Biebtobieb-groep. Beter goed geleend dan slecht verzonnen.’

Interview door Anne van den Dool namens de VOB.